“Suistimallere Karşı Sıfır Tolerans” – Bölüm 5
Suistimalcinin Kirli Saklambaç Oyunu!
Suistimalci kirli saklambaç oyununu dünyanın her yerinde ve her sektöründe oynuyor. Çoğu zaman da yakalanmamak için bu kirli oyununu kullandığı yaratıcı yöntemler ile şirket defterlerinde gizliyor.
İşverenlerin Aklındaki Soru: Şirket İç Soruşturmalarında Çalışanların E-mailleri Nasıl İncelenmeli ?
Günümüzde şirket içi etik ve uyumluluk bilincinin artması oldukça sevindirici bir gelişme olarak karşımıza çıkıyor. Şirketler ihbar hatları kurarak, hem çalışanlarını bilinçlendirmekte hem de şirket içi uyumluluğun artmasına katkıda bulunuyor. Association of Certified Fraud Examiners (ACFE) 2016 Çalışan Suistimalleri ve İstismar Raporu (http:// www.acfe.com/rttn2016.aspx ), ihbar hattı olan şirketlerin yolsuzluğu yakalama oranının diğerlerine göre daha fazla olduğunu ve yolsuzluğun en yaygın tespit yönteminin ihbar olduğunu açık bir şekilde gösteriyor.
“Suistimallere Karşı Sıfır Tolerans” – Bölüm 4
Şirketlerde Suistimal Vakalarının Olağan Şüphelileri!
Çalışan suistimalleri üzerine yapılan araştırmalar ve yaşanan tecrübeler doğal olarak suistimal vakalarının sıklıkla karşılaşıldığı departmanlara ilişkin bir eğilim de ortaya çıkarıyor.
İşler Tersine Döndüğünde (Reverse Mobbing)
Mobbing, ingilizcede psikolojik şiddet, taciz, rahatsız etme anlamlarına gelen ve günümüzde; cinsiyet, yaş, tecrübe, eğitim, hiyerarşi vb. farklar gözetmeksizin, tüm kültürlerde ve tüm iş kollarında ortaya çıkan bir davranış biçimidir.
FCPA ve Yolsuzlukla Elde Edilen Karların İadesi (disgorgement)
1977’de yürürlüğe giren Rüşvetin Önlenmesi ve Yabancı Ülkelerde Yolsuzluk Uygulamaları Kanunu (Foreign Corrupt Practices Act) veya bilinen ismiyle FCPA, küresel anlamda yolsuzlukla mücadele alanında en eski ve en fazla uygulanan yasa olarak bilinmektedir.
Karanlık Tarafa Nasıl Geçilir?- Bölüm 14 “Kaybolan Cüzdanlar Nasıl Döner?”
Psikolog Richard Wiseman ve ekibi İskoçya’nın Edinburg şehrinde ilginç bir araştırmaya imza atmışlardı. Şehrin çeşitli bölgelerine cüzdan bırakan ekip cüzdanların geri dönme oranlarını ve sebeplerini bulmayı amaçlamışlardı. Bırakılan cüzdanlarda para bulunmuyordu fakat içlerinde piyango bileti, kredi kartı gibi çeşitli eşyalar bulunuyordu. Bazı cüzdanların bir kısmında da sahibi olduğu düşünülmesi istenen kişinin fotoğrafı bulunuyordu.
Suistimallere Karşı Sıfır Tolerans – Bölüm 3
Suistimal Yöntemleri: Düşmanı Tanımak ve Suistimalcinin Hayalleri
Çalışan suistimalleri ile etkin mücadelenin ana koşulu, şirketin özelliklerini dikkate alarak (ölçeği, sektörü, rekabet ortamı, kamu kurumları da dahil üçüncü taraflar ile ilişkiler gibi) sağlıklı bir suistimal risk değerlendirmesi yapmak ve buna göre kontrol mekanizmalarını oluşturmak. Risk değerlendirme süreci kadar önemli diğer bir konu ise, gerçek ve güncel suistimal vakalarının anlaşılması ve önlemlerin bu doğrultuda alınması. Suistimalin sinsi, suistimalcinin ise her zaman bizden birkaç adım önde olduğunu unutmadan hareket etmek suistimal ile mücadelede en akıllıca yöntem.
Çam Sakızı, Çoban Armağanı
İş dünyasındaki genel anlayışa göre, hediye verme ve ağırlamanın, şirketler arasındaki iş ilişkilerinin gelişmesinde ve işbirliğinin artmasında önemli bir rol oynadığını biliyoruz.
Suistimallere Karşı Sıfır Tolerans –Bölüm 2
Tanıştırayım, Yakın Arkadaşım “Suistimalci”…
Yazımın başlığı ile amacım sizi çalışma arkadaşlarınıza ilişkin şüpheci yapmak değil. Ancak karşılaştığımız bir çok vakada mağdur şirketin çalışanlarının suistimalci için “O çok iyi bir arkadaşımızdı” veya “Çok iyi bir yöneticiydi, herkes ona saygı duyardı” dediğini hatırlıyorum. Bu yazımda sizlere bu “arkadaşın” profilini ACFE’nin 2016 raporundan faydalanarak anlatmaya çalışacağım.
– Suistimalcinin şirketteki pozisyonu ile suistimalin boyutu arasında güçlü bir korelasyon var. Suistimallerin sadece %19’u üst düzey yöneticiler tarafından yapılmasına rağmen, en yüksek ortalama zarar 703,000 ABD Doları ile bu gruba ait. Örneğin; suistimallerin %41’i müdür altında çalışan personel tarafından yapılırken, vaka başına ortalama zarar sadece 65,000 ABD Doları.
– Suistimalci ne kadar uzun bir şirkette çalışırsa, oluşan zarar o kadar yüksek oluyor.
– Suistimallere bazı departmanlarda daha sık karşılaşılıyor. Örneğin yolsuzluk (çıkar çatışmaları veya rüşvet) hemen hemen tüm departmanlarda vakaların %35’inde görülürken, bu oran üst düzey yöneticilerde %50, satın alma departmanında ise yaklaşık %70 olarak gerçekleşiyor. Diğer göze çarpan bir bulgu ise, mali tablo suistimallerinin yine sıklıkla üst düzey yöneticiler tarafından yapıldığı.
– Suistimallerin %69’unu erkekler, %31’i kadınlar yapıyor.
– Suistimalcilerin %55’inin yaş bandı 31 ile 45 yaş arasında değişiyor. Enteresan olan bulgu; suistimalcinin yaşı arttıkça oluşan ortalama zararın da artması. İncelenen suistimal vakalarının %2.5’unu 60 yaş üstü kişiler tarafından gerçekleştirirken, her bir vakadaki ortalama zarar 630,000 ABD Doları hesaplanmış. Bu ortalama zarar diğer yaş bandları ile karşılaştırıldığında oldukça yüksek. Örneğin 41-45 yaş bandı suistimalciler vakaların %19’unu gerçekleştirirken, ortalama zarar 250,000 ABD Doları olarak hesaplanmış.
– Eğitim seviyesi arttıkça oluşan zarar da artıyor. Üniversite mezunları vakaların %47’sini gerçekleştirirken, ortalama zarar 200,000 ABD Doları hesaplanmış. Oysa lisans üstü eğitim alan suistimalci, vakaların sadece %13.2’sini gerçekleştirmesine rağmen, ortalama zarar 300,000 ABD Doları olarak hesaplanmış.
– Vakaların sadece %5.2’inde suistimalcinin suç geçmişi var. Diğer bir deyişle, suistimal vakalarının çok büyük bir kısmında suistimalci suçu ilk kez işliyor.
– Suistimalcilerde en sık karşılaşılan davranış özellikleri (i) maddi olanaklarının elveremeyeceği şekilde yaşamak (ii) mali problemler (iii) tedarikçi veya müşteri ile olağan dışı yakın ilişki (iv) kurnazlık veya nüfuz ticareti ile işleri yürütme (v) yaptığı işe başkasını karıştırmama (vi) boşanma veya ailevi problemler.
– Suistimalcilerin %40’ı (gerçekleştirdikleri suistimal haricinde) işyerlerinde karşılaşılan diğer davranış ihlallerine de karışmışlar. Bu çerçevede en sık karşılaşılan ihlaller; tehdit, yıldırma, işe gelmeme, iş geç kalma veya yavaşlık.
– Suistimal vakalarındaki tecrübeme dayanarak çoğu suistimalcinin normal kişiler gibi göründüklerini söyleyebilirim. Bu kişiler çoğu zaman iş arkadaşımız, tanıdığımız hatta akrabamız olabiliyor. Çoğunun görünüşteki dürüstlüğü, bu kişilerden şüphelenmeyi zorlaştırıyor hatta suistimal yapabileceklerine inanmakta güçlük çekiyoruz. Ancak suistimali etkin bir şekilde önlemek ve tespit etmek için beklenmeyeni beklememiz ve profesyonel şüpheciliğimizi iyi kullanmamız gerekiyor.
Yukarıda verilen açıklamalar, bu profildeki kişilerin suistimal yapacağını, profilin dışında kalanların da yapmayacağını tabiki göstermiyor. Ancak, suistimalcinin özelliklerine ilişkin eğilimlerin incelenmesi, suistimal ile mücadele edenlere yapacakları risk değerlendirmelerinde bir çerçeve ve perspektif sağlayacaktır.
Bilinen bir sözü değiştirerek yazımı tamamlayayım. “Güven iyidir, profesyonel şüphecilik daha iyidir”. Umarım tanıştırmak durumunda kalacağınız bir suistimalci arkadaşınız olmaz !
Fikret Sebilcioğlu, CFE, SMMM Cerebra Muhasebe Denetim Danışmanlık Yönetici Ortağı
Fikret Sebilcioğlu, muhasebe, denetim ve danışmanlık alanlarında faaliyet gösteren Cerebra’nın yönetici ortağıdır. Muhasebe, bağımsız denetim, nansal raporlama, iç kontroller, adli muhasebe ve suistimal denetimleri ile uyum programları konularında 20 yıldan daha fazla tecrübeye sahiptir.
Fikret Sebilcioğlu Türkiye’de yerleşik birçok uluslararası şirkete UFRS, US GAAP, iç kontroller, iç denetim ve Sarbanes & Oxley Kanunu’na uyum alanlarında hizmet vermiştir. 2009 yılından itibaren beyaz yakalı suistimalleri, varlıkların kötüye kullanılması, rüşvet, fatura komisyonları (kickback), nansal tablo suistimalleri, Foreign Corrupt Practices Act and UK Bribery Act kanunlarına uyum ile karmaşık adli muhasebe alanlarında birçok projeyi yönetmiştir.
Cerebra’dan önce, Sebilcioğlu PwC İstanbul ve Rotterdam o slerinde 1993-2008 yılları arasında 15 sene çalışmıştır.
Suistimal İnceleme Uzmanı (Certifed Fraud Examiner), Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Kamu Gözetimi Kurumu tarafında verilen Bağımsız Denetçi unvanlarına sahiptir. Fikret Sebilcioğlu, Uluslararası Suistimal İnceleme Uzmanları Derneği (ACFE Turkey Chapter) ve Etik ve İtibar Derneği (TEİD) Yönetim Kurulu üyesidir. Ayrıca Türkiye Kurumsal Yönetim Derneği (TKYD) ve İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası (ISMMMO)’nın nin aktif üyesidir.
İstanbul Üniversitesi İşletme Bölümünden 1993 yılında mezun olmuştur.
Makalelerdeki görüş ve yorumlar yazar veya yazarlara ait olup , Etik ve İtibar Derneği’nin konu ile ilgili düşüncelerini yansıtmamaktadır.