Our social:

Post from category:

İş Etiği, Sonsuz Bir Yolculuktur

Akkök Holding 2014 yılı başı itibarıyla fiiliyata geçirdiği Etik Kurulu ve arkasından gelen sağlam adımlarla bu alanda ilerliyor. Etik Kurulu Üyelerinden Denetim Direktörü Gülsev Kutucu, İnsan Kaynakları Direktörü Şerife Füsun Ömür ve Hukuk Direktörü Çağla Zıngıl, bu zorlu ama heyecanlı süreç konusundaki görüş ve düşüncelerini INmagazine’le paylaştı.

2014 yılında iş etiği ilkeleri konusunda referans merkezi olma hedefiyle kurulan Akkök Etik Kurulu, holding düzeyinde Hukuk Direktörlüğü, İnsan Kaynakları Direktörlüğü ve Denetim Direktörlüğü liderliğinde faaliyetlerine devam ediyor. Holding’e bağlı şirketlerden temsilcilerin de yer aldığı etik kurulunda ana amaç, iş etiği ilkelerinin grup şirketlerinin her kesiminde benimsenmesini sağlamak. Bu amaçla hayata geçirilen pek çok proje ve şirket içi uygulama ile Akkök, etik yolculuğunda emin adımlarla ilerliyor.

Akkök Holding Etik Kurulu Üyelerinden Denetim Direktörü Gülsev Kutucu, İnsan Kaynakları Direktörü Şerife Füsun Ömür ve Hukuk Direktörü Çağla Zıngıl ile bir araya gelerek holdingin etik çalışmaları hakkında bilgi aldık.

Akkök İş Etiği

Akkök Holding’in iş etiğine bakış açısı nedir?

Grubumuzun geçmişi 1950’lere dayanıyor. Öteden beri, sorumluluk, dürüstlük, güven, eşitlik, gizlilik ve yasalara uyum ilkelerimiz tüm paydaşlarımız ile ilişkilerimizde her  zaman esas olmuştur. Bu ilkeler içinde ha­reket etmek, itibar ve yasaya uyumdan da öte, bize her zaman işbirliği içinde karşılıklı saygı içeren bir çalışma ortamı sağladı. Bu kapsamda amacımız, etik değerlere bağlılı­ğı ile emsal teşkil edecek bir grup olmaya devam etmektir.

Bununla birlikte, günümüzde, gelişmiş ve demokratik tüm ülkelerde oldukça önem arz eden etik kavramının, son yıllarda ül­kemizde de pek çok şirket tarafından sa­hiplenilmeye başlandığını görüyoruz. Bu anlamda, kurumsal yönetim anlayışını ve uygulamalarını pekiştirmek için özellikle holding ve şirketlere önemli sorumluluklar düşüyor. Biz de Akkök Holding olarak bu bi­linçle hareket ediyoruz.

Bize biraz Akkök Etik Kurulu hakkında bilgi verebilir misiniz?

Henüz çok genç bir kuruluz. Akkök Etik Kurulu resmi olarak, 2014 başı itibarıyla kuruldu. Bunun öncesinde, bir yıllık bir hazırlık süreci yaşadık.

Bu süreçte önce amacımızı netleştirdik. Amacımızı, iş etiği ilkelerinin grup şirketlerinin her kesiminde benimsenmesine liderlik yapmak ve iş etiği ilkeleri konusunda referans merkezi olmak şeklinde belirledik. Ele aldığımız ikinci konu, bu işi nasıl bir or­ganizasyon içinde yöneteceğimiz oldu. Hol­ding ekibinin yanı sıra, tüm şirketlerimiz­den temsilcilerin de dahil olduğu, bağımsız, tarafsız ve aynı zamanda işin özünü bilen bir proje ekibi kurduk. Bu ekiple, kurumsal­laşma sürecimize de uygun olarak, uzun bir geçmişe sahip olan politika ve değerlerimi­zi yazılı hale getirerek, “İş Etiği İlkelerimiz” adı altında topladık.

Her bir şirketimiz açısından Etik Kurulu, Holding’den İnsan Kaynakları Direktörü, Hukuk Direktörü ve Denetim Direktörünün yanı sıra, ilgili şirketin yönetim kurulu tara­fından görevlendirilen etik temsilcisinden oluşuyor.

Hazırlık sürecimizin içinde, Temmuz 2013’de, Türkiye Etik İtibar Derneği’ne üye olduk. Bu süreçteki yolculuğumuzda Türki­ye Etik İtibar Derneği’nin varlığı bizim için itici bir güç oldu. Her başımız sıkıştığında başvurduğumuz bir kaynak oldular ve sa­kınmadan bize mesailerini vererek destek oldular.

Gülsev Kutucu Şerife Füsun Ömür Çağla Zıngıl

Etik Kurulu üyelerini belirlerken en çok hangi konular üzerinde durdunuz?

Etik Kurulumuzun üyelerini belirlerken, çı­kar çatışması yaratmayacak, akçeli işlerle uğraşmayan görevlerde rol alan, çalışanlar­da güven uyandıran, herkese eşit mesafede durabilen, sağduyusu yüksek kişilerin seçil­mesine özen gösterdik.

Akkök’teki Etik Kurul faaliyetleri hangi konular üzerinde yoğunlaşıyor? İş etiği konusunda ne gibi girişimler üzerinde çalışıyorsunuz?

Bu süreçte iç iletişimin çok önemli olduğu­na inandık. İlk lansmanı, İcra Kurulu Başka­nımız Ahmet Cemal Dördüncü’nün mek­tubuyla birlikte “Akkök Şirketler Grubu İş Etiği İlkelerini”ni kişiye özel zarflarla elden dağıtarak yaptık.

Aynı anda “Akkök Etik Hattı”nı açtık. Etik uyumsuzluğuna yönelik bildirimlerin tama­men bağımsız bir kanala akması ve isimsiz bildirimlerin de kabulünü, kişilerde güven tesis edebilmek için kritik bir faktör olarak gördük. Bu nedenle iletişim kanalının ba­ğımsızlığını sağlamak için stratejik bir part­ner ile işbirliği yaparak %100 bağımsız bir hat oluşturduk.

Biz genel olarak, iş etiği ilkelerinin benim­senmesi ve kurumsal değer olarak kabul edilip uygulanması için üç aşamalı bir dö­nüşüm süreci öngörüyoruz: Duyurma, öğrenme ve yansıtma. İlk yılımızda, etik kuralların ve kurulun duyurulmasına (ileti­şim faaliyetlerine) odaklanırken, bir miktar da öğrenme faaliyetlerine kaynak ayırdık. İletişim ve eğitimi sürekli faaliyetlerimiz olarak değerlendirmekle birlikte, esas ola­rak, uygulama ve iş süreçlerimize olan en­tegrasyonu ile iş yapış şeklimiz üzerindeki olumlu yansımalarını görmek için sabırsız­lanıyoruz.

Çalışanlara iş etiği ile ilgili verdiğiniz eğitimler var mı?

Tüm çalışanlar için, “Akkök İş Etiği İlkeleri”nin benimsenmesine yönelik, altı saatlik bir sınıf eğitimi planladık. 2014 yı­lında, üst yöneticiler de dahil olmak üzere yöneticilerin eğitimlerine odaklandık. Bir yandan da diğer çalışanlara eğitim verilme­ye başlandı. Söz konusu eğitimin, bu yılso­nuna kadar, grubumuzdaki tüm çalışanlar için tamamlanmasını planlıyoruz.

Şirketlerde İş Etiği ile ilgili ne gibi ileti­şim faaliyetleri yapıyorsunuz?

İş etiği ilkeleriyle ilgili farkındalığın artırıl­ması için web sitemizi, şirket içi intranet ortamını ve posterleri aktif olarak kullanı­yoruz. Kurulun iletişimini kurumsallaştır­mak adına logo sürecimizi tamamladık. 25 Mayıs Etik Günü’nü ve Mayıs ayını, iletişim için önemli bir fırsat olarak değerlendirdik. Tüm bunlarla birlikte, çalışanların teşviki açısından, iş etiği ilkelerimizi günlük haya­tın içine entegre etmeyi, faaliyetlerimizden ve dünyadaki gelişmelerden haberdar et­meyi daha etkili buluyoruz. Buradan hare­ketle, etiğe özel, aylık bir bülten çıkarmaya başladık. “Etik Postası” isimli bültenimiz­de, ilkelere özel açıklamaları, bize özel ha­berleri, Türkiye’deki ve dünyadaki gelişme­leri, ilgi çektiğine inandığımız ikilem yara­tacak vakaları paylaşıyoruz. Diğer taraftan, bilgisayar açılışında her çalışanın ekranına çıkacak şekilde etik vakaları soruyoruz. Bu soruları biraz daha her gün karşılaşabile­ceğimiz vakalardan seçiyor; böylece iş etiği ilkelerinin günlük hayata dair olduğunun anlaşılmasını sağlamaya çalışıyoruz.

İletişim faaliyetlerimizi planlarken, faali­yetlerimizin kurulun amacına hizmet etme­sine önem veriyoruz. Daha çok, çalışanları doğru davranmaya sevk edecek, yüreklen­direcek faaliyetler olmasına özen gösteri­yoruz. Bu anlamda hazırladığımız sürpriz bir projemiz var. Bizi heyecanlandıran bu projenin hayata geçtikten sonraki çıktıları­nı heyecanla bekliyoruz.

Şeffaflığı ve gizliliği nasıl dengeliyorsu­nuz?

Gizliliğimizin garantisi, etik ihlal bildirim­lerinin isimsiz olarak ve daha önce bah­settiğimiz tamamen bağımsız bir firmaya yaptırılması. Bu bildirimler, tüm etik kurul üyelerine aynı anda, standart formatta, yine isimsiz olarak ulaştırılır. İnceleme sürecin­de bildirim sahibi ile olan iletişim, her aşa­mada hat üzerinden yürütülür. Gerekli olsa bile, kişinin onayı olmadan, etik kurul kişi ile iletişime geçemez.

Etik ihlali incelemesi sırasında ihlal bildi­riminde bulunan, incelemeye katılan veya destek olan kişiler hakkında (bildirimin kendisinin veya sağlanan bilginin kasten yanlış sunulduğunun tespit edildiği durum­lar dışında) aleyhte herhangi bir işlem ya­pılmaz.

Akkök Etik Kurulu’nu farklı kılan uygu­lama-işleyiş nedir sizce?

Etik kurulu ve işleyişini yapılandırırken, te­mel endişelere yer bırakmayacak özellikte olmasına önem verdik. Bunlardan en önem­lisi tabii ki güven. Bu nedenle, tamamen bağımsız bir firma tarafından, isimsiz bildi­rimlerin de dikkate alındığı etik hat işleyişi­ni kurduk. Hatta bildiğimiz kadarıyla lokal şirketlerden etik hatta sahip ilk firmayız.

Diğer temel konu, kurulun bağımsızlığı ve tarafsızlığı olurken, bir yandan da değer­lendirmeleri şirketin içini bilerek yapmak önemliydi. Bunu, ilgili şirketin etik temsilci­sini kurula entegre ederek sağlamış olduk.

En önemsediğimiz konulardan biri de etik kurulunun rolünün şirketlerin disiplin ku­rullarının rolüyle karışmamasıydı. Bunu da etik kurul ve disiplin kurullarının rol ve sorumluluklarını iyi tanımlayarak başardı­ğımızı düşünüyoruz. Birbirini tamamlayan bir işleyişimiz var.

Sizce Türkiye’de iş etiği ile ilgili gelişime açık konular neler?

Türkiye’deki kurumların işleyiş mekaniz­masındaki alışkanlık ve inançlar ile işleri hız­landırıcı faktörlerin (!) varlığına ve gerek­liliğine ilişkin inanmışlığın, etik davranışın yerleşmesini yavaşlattığını düşünüyoruz. Hatta toplumdaki bazı söylem ve deyişlerimiz etik davranışı desteklemeyecek şekilde yorumlanabilir: “Nabza göre şerbet ver­mek”, “sonuca ulaşmak için her yol mu­bahtır”, “benim memurum işini bilir”. Bu ve benzeri söylemler kişileri ikilemde bırakmaktadır. Bu nedenle, topyekûn zorlu bir süreç var önümüzde.

Bizce başarılması gereken en önemli konu, başta devlet olmak üzere, iş dünyası, halk, eğitim sistemi ve sivil toplum kuruluşla­rının, diğer bir deyişle tüm tarafların aynı inanmışlık ve eşgüdüm içinde hare­ket etmesinin sağlanmasıdır.

İş etiği ile ilgili oluşumları şirketlerine yeni yeni entegre etmeye girişen kurum­lara önerileriniz nelerdir?

Bu süreçte ilk olmadıkları için şanslı ol­duklarını düşünüyorum. TEİD bu konuda paylaşımcı ve destekleyici bir dernek. Bu nedenle ilk önerimiz TEİD’e üye olmaları. Bu işte yol almış firmaların deneyimleri çok önemli. Ancak deneyimleri değerlendirip kendilerine özgü yapıyı kurmaları doğru olacaktır.

Bunu bir yolculuk olarak yorumlamalılar. Kongre, seminer vb. öğrenme ve paylaşım ortamlarını sürekli değerlendirme pren­sibinde olmalılar. Yolculuk olduğu için de öğrendikçe gerekli güncellemeleri yapma­lılar.

Etik iş yapmanın holdinge ve grup şir­ketlerinize ne gibi bir katkı sağladığını düşünüyorsunuz?

Akkök kültürünün gelecek nesillere bıra­kacağımız en büyük mirasımız olduğuna inanıyoruz. Bunun için de hepimiz, kendi­miz ve şirketlerimiz için doğru olanı yap­mak için çalışıyoruz. Buradan hareketle oluşturduğumuz iş etiği ilkeleri de bize rehberlik ediyor. Akkök İş Etiği İlkeleri, holdingimizi ve holding grup şirketlerimi­zi temsil eden kişiler olarak bizlerin dav­ranışlarının çerçevesidir ve aslında tüm paydaşlarımıza karşı sorumluluklarımıza yöneliktir.

Bu bağlamda, bizler Akkök Holding ve Grup Şir­ketleri olarak iş dünyasının etik yolculuğun­da destekleyici rol alma hedefiyle hareket ediyoruz diyebiliriz.

Toplu Eylem ve Toplumsal Değişimin Doğrultusu

Ünlü İngiliz yazar ve düşünür Thomas More, 1516 
yılında ünlü eseri Utopia’yı yazarken, çelişkiler içindeki sürdürdüğü yaşamında hayata geçemeyen ideallerini eserinde kurduğu dünyaya yansıtarak bir denge yakalamaya çalışırken aslında bizlere değişimin zorluğunu da anlatıyordu. Peki biz bugün, yolsuzluğun yok olduğu bir toplum ütopyasının neresindeyiz ve onları gerçekleştirmek için nereden başlamalıyız?

“Dünyada görmek istediğiniz değişim için değişimin kendisi siz olmalısınız”

Mahatma Gandhi

Değerli Okurlar, dergimizin bu sayısında ana temamız Ortak Eylem (collective action) olduğundan yazımızı da bu çerçevede şekillendirdik. Ortak Eylem’in kavramsal tanımını bileşenlerine böldüğümüzde anahtar kavramlarımız şöyle: Paydaşlar arasında işbirliği, sürdürülebilinir süreç yönetimi, ortak eylem ile bireysel eylemlerin güvenirliliğinin artırılması, kırılgan bireysel paydaşların aynı hedefe yönelimde birlik olmaları, yolsuzlukla mücadelede zayıf yerel hukuki çerçevenin ve yolsuzlukla mücadelenin daha güçlü yapıtaşlarıyla desteklenmesi. Tabii bu çerçeveyi daha da genişletmek ve iyi uygulama örneklerinin yol haritasına dönüştürülmesi gibi hususları da eklemek mümkün. Diğer bir deyişle, ana tema kapsamında sözü edilen ortak eylem, aslında yolsuzluğa karşı geliştirilecek toplumsal değişim için tüm paydaşların üzerlerine düşen sorumluluğun bilincinde ve sinerji oluşturacak şekilde bir bütüne yönelimlerini ve köklü bir değişimi ifade ediyor. Söz konusu değişim için de Mahatma Gandhi’nin yazının girişinde belirttiğimiz sözlerini de dikkate alarak birlikte düşünsel bir tura çıkmaya ne dersiniz?

Thomas More’un olabildiğince ideal bir dünyayı yansıttığı Utopia, her ne kadar günümüz koşulları içinde çok ideal olmasa da, içinde bulunduğu zamanda yansıttığı düşünsel temeller ve buna zaman zaman ters düşen gerçeklikleriyle birlikte değerlendirildiğinde ideale yakın bir yerde duruyor.

Öncelikle sembolik olarak düşünsel bazı hususları gözden geçirmek bakımından birlikte biraz geçmiş yüzyıllara gidelim. Ünlü İngiliz yazar ve düşünür Thomas More, 1516 yılında ünlü eseri Utopia’yı Latince olarak yazdığı zaman eserinin bugünlere ulaşacağını hayal bile edemezdi herhalde. Olabildiğince ideal bir dünyayı yansıttığı bu eser, her ne kadar günümüz koşulları içinde çok ideal olmasa da içinde bulunduğu zamanda yansıttığı düşünsel temeller ve buna zaman zaman ters düşen gerçeklikleriyle birlikte değerlendirildiğinde ideale yakın bir yerde duruyor. Aradan geçen yaklaşık beş yüzyıla rağmen bu eserin yazarının bütün varolan bireysel ve toplumsal çelişkiler içinde dahi toplumsal değişime olan inancının ürünü olduğu için bugünlere ulaştığını ifade etmek mümkün aslında. More için çelişkiler ve değişim yanyana yaşayabiliyordu ya da yaşamak zorundaydı. Çelişkiler içindeki sürdürdüğü yaşamında hayata geçemeyen ideallerini eserinde kurduğu dünyaya yansıtarak bir denge yakalamaya çalışırken aslında bizlere değişimin zorluğunu da anlatıyordu ama değişim yine de mümkündü, değişime inanmak önemliydi.

ÜTOPYALAR VE GERÇEKLER

Günümüz koşullarında her birimiz toplumsal gerçekliğimiz ile Utopia’dan çok uzak olduğumuzu gayet iyi bilmekle birlikte, her birimizin kişisel ve toplumsal idealleri var ve bunları gerçekleştirmek üzere uğraş veriyoruz. Bu uğraş ise kendimizin ve toplumun içinde olduğu değişimle paralel olan bir süreç. Yani hepimizin kendince bir Utopia’sı var aslında. Biz de sizlerle ortak eylem kapsamında Utopia’nın çerçevesi ve gerçeğe dönüşmesine dair bir düşünsel tur yapıyoruz şu an. Ve somut bir ilk adım önermesi olarak da zaman içinde yolsuzlukla mücadele ve uyumluluk konularında gerek kamu sektörü gerekse özel sektördeki paydaşların el ele vermesiyle tüm çelişkilere ve zorluklara rağmen bir ideale ulaşmamızın da mümkün olduğunu düşünerek adımlarımızı atmaya devam edelim. Tabii bu kolay bir süreç değil, değişim gerekiyor. Değişim nasıl olmalı? Ne zaman olmalı? Ve bu toplumsal değişimin içinde biz neredeyiz gibi birçok soruyu da bu çerçevede yanıtlamamız gerekli.

Başlangıç olarak, ülkemizde kamunun ve ülke genelinin yolsuzlukla mücadele karnesine on yıl kadar geriye giderek birlikte bakmamızda fayda var. Söz konusu karnenin dayanağı Tranparency International tarafından her yıl yayınlanan Dünya Yolsuzluk Algı Endeksi. Bu endekste en yüksek puan 10 ve en düşük puan 1. Yani 10 puana yakın olan ülkeler yolsuzlukla mücadele ve iyi yönetişimde önde olan ülkeler ve son on yıl içindeki sonuçlara bakıldığında ülkemiz açısından görünen durum grafikteki gibi.

Bu tabloda önemli olanki çoğu zaman basına yansıyan ve sansasyonel haber diye servis edilen kısmı budursıralamamız değil. Önemli olan, ülkemizin ağırlıklı karne notu ve bu karne notunun basit ortalaması 4.2 civarında. Yani 10 üzerinden değerlendirildiğimize göre sınıfta kalmışız büyük ölçüde. Bu ortak eylem çerçevesindeki toplumsal değişime doğru somut birinci tespitimiz. Önemli olan, nerede olduğumuzdan hareketle gelecekte nerede olmak istediğimiz aslında, yani yaşanacak toplumsal değişimin doğrultusu.

İkinci olarak dikkatinizi çekmek istediğimiz ölçüt, Ernst&Young tarafından en son 13’üncüsü gerçekleştirilen bir çalışma: Küresel Yolsuzluk Anketi. Bu çalışmada dünyada özel sektörün ve özel sektördeki yöneticilerin durumu yapılan birebir mülakatlarla mercek altına alınıyor. Buna göre şirketlerin etik kodlarının ve/veya uyum programlarının olması, bunların her zaman gerçek anlamda uygulanır olduğu anlamına gelmiyor ama tabii bu kodların olma- sı önemli. Bu çarpıcı çalışmanın sonuçlarına göre şirket içinde başarıya ulaşmak için her yolun denenebileceğine inanan yönetici sayısı hiç az olmadığı gibi, bu konudaki şirket içi yaptırımlara oranla sonuç odaklılık(!) daha ağır basıyor. Ve bu durum sanıldığı gibi sadece ülkemiz gibi gelişmekte olan ülkeler için geçerli değil, gelişmiş ülkelerin bazılarında daha kronik olarak gözlemlenebiliyor ve ülke ekonomilerine olan maliyeti ise hiç de küçümsenecek gibi değil. Ülke bazında yolsuzluk artışı bakımından ilk on içinde yer alan ülkelerden bazıları şöyle: ABD (2012’de %8 iken 2014’te %16), Japonya (2012’de %6 iken 2014’te %10), Rusya (2012’de %10 iken 2014’te %16). 2012-2014 arasında yolsuzluk artışında fark edilir ölçüde artış yaşayan ülkeler, %44 ile Mısır ve onun yanı sıra %26 ile Almanya ve Norveç. Ernst&Young verilerine göre bu durumun Dünya Bankası İş Yapma Endeksi ve ülke ekonomilerinin hacimleri de dikkate alınarak ortaya konan tablosu aslında oldukça düşündürücü.

toplu-eylem

 

Yukarıda bahsettiğimiz küresel ölçekli çalışmalar ilgili değerlendirmeler tabii burada ifade ettiklerimizle sınırlı değil, ama genel olarak özetlersek bize aslında şu mesajı veriyorlar: Sadece ülkelerin veya toplumun bir kesimini temsil eden özel sektörün değil, toplumların kendi değer sistemlerinin iyi yönetişime doğru belirli bir değişim içinde olması gerekiyor. Bu değişimin belki de en önemli aracı ise düşünsel turumuza başlarken bileşenlere ayırdığımız ortak eylem kavramı. Eğer bir toplumdaki bütün paydaşlar, gerek kamu gerekse özel sektör ve de toplum geneli el ele verip kendine layık gördüğü Utopia için birlikte çalışırsa, yani Gandhi’nin sözlerine referansla yaratılmak istenen değişimin kendisi olabilirse, o zaman ekonomik anlamda refahın, sosyal olarak toplumsal uzlaşmanın egemen olduğu, gelişmiş ve kendisine saygısı olan bir topluma yönelim sanıldığı kadar zor olmaz. Ama bunun için önce bütün paydaşların aynı değerler etrafında birleşerek hedeflenen bütünsel sonuca odaklanması ve bu konuda çaba sarfetmesi gerekli. Bu çerçevede ülkemiz açısından güzel bir platform da çok yakın bir zamanda TEİD bünyesinde kurulan TICE Mükemmeliyet Merkezi (Turkish Integrity Centre of Excellence). Bu merkez bünyesindeki ortak eylem çalışmalarına destek vermek, toplumsal değişime de destek vermek demek. Siz ne dersiniz? El ele vererek ülkemiz ve dünyaya katkı için Utopia’yı beş yüzyıl sonra yeniden yazabilir miyiz? Bizce zaman ve topluca vereceğimiz emekle evet… Hemen başlayalım mı?

Etik Söz Konusu olsaydı Titanik Batar mıydı?

Ya da batsa da, bu kadar cankaybı yaşanır mıydı? Dünyanın bu çapta gördüğü ilk büyük deniz kazası ve felaketi olan Titanic vakasının ışığında, sadece mevzuatlara uyumun yeterli olup olmadığına tekrar bir bakmakta sonsuz fayda var, çünkü iş dünyası her zaman suyun altındaki kısmı gözlerden uzak sayısız aysbergle dolu…

 

White Star Line şirketine ait Olympic sınıfı bir yolcu gemisi olan RMS Titanic, 15 Nisan 1912 gecesi daha ilk seferinde bir buzdağına çarpmış ve yaklaşık iki saat kırk dakika içerisinde batmıştı. 20. yüzyılın ilk büyük felaketi olarak görülen ve ismi hafızalara kazınan kazada tam 1514 kişi hayatını kaybetmişti.

1912’de yapımı tamamlandığında dünyanın en büyük buharlı yolcu gemisi olan RMS Titanic, zamanında “batmaz” bir transatlantik olarak adlandırılıyordu. Çeşitli denizcilik kanunlarının değişmesine sebep olan Titanic kazası modern çağın en büyük deniz felaketlerinden biri olarak görülüyor.

Titanic’in batışı, birçok farklı sebebin bir araya gelmesine bağlı olsa da can kaybının bu boyutlara varmasının sebebi, geminin herkese yetecek kadar filika taşımıyor olmasıydı.

Titanic’in tam kapasitesi 3547 kişi olmasına rağmen gemideki filikaların toplam kapasitesi 1178 kişiydi. Ölümlerin çoğunluğu -2 °C derecedeki su sıcaklığına bağlı hipotermi yüzünden 15 dakikadan daha az sürede gerçekleşmişti.

Aslında Titanic’in filika sayısı yasal olarak yeterliydi. İlgili yönetmelik 10.000 ton üzerindeki gemilerin en az 155.724 m3 genişliğinde 16 filika taşımasını zorunlu kılıyordu. Titanic’te ise 16 ahşap filika ve buna ek olarak 4 adet katlanabilir filika bulunuyordu. Böylelikle gemi yönetmelikte belirtilen filika sayısından gerçekten de daha fazlasını taşıyordu.

Yalnız bir sorun vardı: Söz konusu kurallar, zamanının en büyük gemileri Campania ve Lucania sadece 13.000 ton olduğu 1894 yılında konulmuştu ve yönetmelik o zamandan beri de değişmemişti. Titanic ise 52.310 ton ve 3547 kişlik kapasitesiyle mevzuatın öngördüğünün çok daha ilerisinde kalıyordu.

Uzun zamandır büyük bir deniz kazası yaşanmamış olması, kurtarma operasyonunun konseptini değiştirmişti. Cankurtarma sandalları ise bütün yolcuları kurtarmak için değil, yakında olan gemilere yolcuları taşımak için kullanılıyordu sadece. Titanic’in batmaz bir gemi ilan edilmesi, kurtarma operasyonlarına dikkatin yoğunlaştırılmasını büyük ölçüde engelliyordu. Ne de olsa böyle bir geminin batması, neredeyse ihtimal dışıydı… En son olarak da Titanic gibi büyük ve kalabalık bir geminin hızlıca batması, bu tür bir kurtarma operasyonunu tamamen başarısız kılmıştı.

MATAFORALAR İYİ DE, YA FİLİKALAR?

Etik ve Uyum Yönetimi, müşterilere karşı sorumluluğu da ortaya koyan öncellikle bir risk yönetimi işlemidir. Sadece yasalara uygun iş yapmak yerine, yasalara ve etik değerlere uygun iş yapmak olarak görülebilir. Kısacası “Yasal Zorunluluklar”dan bir adım sonrasıdır.

Sadece mevzuata uyum ile sınırlı kalmayan iş etiği açısından bakarsak, etik ve uyum yönetimi proaktif bir çaba olarak görülmeli ve kuralların ötesinin de risk yönetimi açısından önemli olduğunu fark edilmelidir.

İşin ilginç yanı, çok daha ucuz mataforalar (can kurtarma filikalarının asıldığı ve filikaları indirip kaldırmaya yarayan vinç sistemleri) almak varken White Star yönetimi en iyi ve en pahalı olanları almıştı. Gemi tasarlanırken ve pazarlanırken söylenilen “en kaliteli” iddiasından en ufak bir ödün verilmemişti. Fakat zamanının mevzuatının gerektirdiğinden fazla cankurtarma filikası da satın alınmamıştı.

Eğer White Star’ın yöneticileri “Mataforalar dahil birçok kaleme çok büyük paralar harcadık, o zaman gemideki herkese yetecek kadar cankurtaran filikası da almamız gerekir. Sabit fiyatlı, bir kerelik alımlı ve düşük bakım maliyetine sahip bu tür bir masraf yapmamızın büyük faydaları olacaktır. Hiçbir zaman ihtiyacımız olmasa bile bizi diğer transatlantiklerden ayıracak olan bu tür bir masraf gemimizi en büyük, en hızlı ve en lüks gemi yapmanın yanı sıra herhangi bir kaza durumunda da en güvenli gemi yapacaktır” deselerdi böyle bir can kaybı yaşanmayacaktı. Fakat onlar böyle bir emniyet/güvenlik önlemini müşterilerin göz zevkini bozabilecek gereksiz bir masraf görüp önlem almamayı tercih etmişlerdi.

TEK SUÇLU WHITE STAR MI?

Bir başka risk alanı ise, Titanic’in hiçbir test yolculuğuna çıkmadan sefere çıkmasıydı. Üstelik bu seferde gemi tam kapasite ile yola çıkmıştı. Bu durumu engelleyen bir düzenleme olmamasına rağmen böyle büyük ve yeni teknikler denenmiş bir geminin ilk seferinde ağzına kadar dolu olarak Atlantik’i geçmesi büyük bir risk olarak görülebilir.

Birçok şirketin kötü deneyimleriyle öğrendiği mevzuata uyumun tek başına uygulanması, iş etiği ile risk yönetimine gerekli önemin verilmemesinin kurumu zarar veya kayıplardan korumakta yeterli olmadığı aşikar.

Eğer mühendisler, geminin bu kadar “batmaz” olduğuna inanmasalardı belki de cankurtaran filikalarını süsten ve lüksten daha az önemli görmeyeceklerdi. Böylelikle gemide yer alan her yolcu için filika bulunabilecekti.

Aslında bütün suçun White Star’a kalması da haksızlık olur. Bütün denizcilik sektörü aslında düzenlemelerin artık güncel koşulları karşılamadığının farkındaydı. Fakat değişmesini istemek, daha fazla masraf ve tabii daha az kâr demekti. Bu yüzden güvenlik zaafiyetlerine rağmen susmayı tercih ettiler. Kısacası Titanic’in derslerinin ışığında, her türlü etik ve uyum dokümanlarına, politikasına ve kontrol mekanizmasına sahip olabilirsiniz, fakat bunların operasyonel olması ve pratik iş hayatında yer alması tamamen ayrı bir başlık olarak ele alındığını söylemekte sakınca yok. Yolsuzluklar yüzünden batan Enron’un skandal ortaya çıkmadan oluşturduğu efsanevi(!) 65 sayfalık etik kodunu düşününce “Etik kültür oluşturmak nedir” sorusu bir kez daha önem kazanıyor.

TITANIC HAKKINDA 3 SORU!


Soru 1: Eğer White Star’da yönetici olsaydınız iş etiği ilkelerini de göz önüne alarak tüm yolculara yetecek miktarda cankurtma filikasının gemiye alınmasını talep eder miydiniz?

Soru 2: Henüz yeteri kadar denenmemiş böyle bir gemininin, mevzuata uygun bile olsa ilk seferinde Atlantik’i geçmeye çalışmasına risk yönetimi ve iş etiği açısından nasıl bakabiliriz?

Soru 3: White Star’ın yöneticileri, Titanic’in zamanın en hızlı transatlantiği olma özelliğini ön plana çıkarmak için ellerinden geleni yapıyorlardı. Yine bu yüzden Kaptan Smith’e mevzuatın izin verdiği azami hızda yolculuk yapmasını öneriyorlardı. Sonuçta yönetici olarak geminin itibarı ve gelecek seferlerde etmeyi düşündüğünüz kârı da göz önüne alırsanız, bu tür bir istek sizce uygun mudur?

Sorulara cevap vermeden önce gözardı edilmemesi gerekenler:

– Mevzuata göre böyle bir masrafın yapılmasına gerek yoktur.

– Uzun zamandır çok sayıda insanın hayatını kaybettiği bir gemi kazası yaşanmamıştı.

– Buzdağlarının böyle bir kazaya yol açabileceği tahmin edilmiyordu.

– Titanic gibi bir geminin bu kadar kısa bir sürede batmayacağı, böylece cankurtarma filikalarının sadece yardıma gelecek olan gemiye taşıma operasyonlarında kullanılacağı düşünülüyordu.

– Zamanın gemicilik geleneklerinde bu tür uzun deneme yolculukları bulunmamaktaydı.

Kurumsal Etik ve Uyum Programı Geliştirme Gereğinin Ardındaki İtici Güçler

Günümüzde, önde gelen şirketler etik yönetiminin hoşa giden, iyi ahlakın gereği ve kurumsal vatandaşlığın sembolü olan bir değerler manzumesini yayınlamak değil tüm çalışanların içselleştirdiği etik değerlerin, iş yapış biçimlerinin özünü oluşturduğu, bilimsel yöntemlerle etkin bir biçimde yönetilen bir sistematik olduğunun farkındalar.

 Sorumlu İş Modeli

Her ne kadar serbest piyasa ekonomisi toplum ve toplulukların ihtiyaçlarını karşılamaktaki en etkili finansal sistem olarak geçerliliğini sürdürüyor olsa da bu sistemin faydalı olan ve olmayan yönlerini anlamak yolunda ilerlerken, çoğu da sosyal olan, birçok bedel ödedik ve ödüyoruz.

Güven: 21. Yüzyılın sermayesi

Son 20 yıldır, ekonomik sosyal veya kültürel değişimi tanımlarken “Dünya küçüldü” tespitini popüler bir referans olarak kullandık. Oysa dünya küçülmedi… Zaten küçüktü.

50.000 yıl kadar önce modern davranışlarına kavuştuğu kabul edilen insanın olası hayatını düşünelim.

5 katlı bir apartmana sığacak kadar bireyden oluşan ve o bireylerin birbirlerini tamamlayan becerileri sayesinde tek bir organizma olarak hayatta kalan bir kabileden bahsediyoruz. Bu kabilelerden belki binlerce var ama birbirlerini bilmiyor ve dünyayı kendi ulaşabildikleri sınırlar kadar tanıyorlar.

Kişisel çıkarların, imtiyazların bir anlam taşımadığı bu kabilenin bir üyesi olarak kalmanız ancak üstünüze düşen görevi eksiksiz yapmanıza bağlı.

Diğer üyelerin sizin tembelliğinizin doğuracağı zararı tolere etmediği bir toplulukta, üstünüze düşeni yapmazsanız tüm kabilenin hayatını riske atar, sonuç olarak da kendinizi sistemin dışında buluverirsiniz.

Kabilenin ortak varlığına olan yararlı katkınız bittiğinde artık zarar vermeye başlamışsınız demektir.

Yani birey olarak hayatta kamanız, kabilenin varlığından sorumlu olduğunuzu iyi anlamanız ve diğerlerinin sizin görevlerinizi yerine getiriyor olduğunuza duydukları güvene bağlıdır.

Bu güveni kaybettiğiniz anda kabile için yararınızın bittiğine kanaat getirilir ve kendinizi ormanda yalnız dolaşırken buluverirsiniz.

Güven çok enteresan bir duygu… hiçbir canlının doğasında yok.

Hayatta kalma güdüsü ile doğduğunuz bu dünyada güven duygusunu ancak deneyimlerle geliştirebiliyorsunuz.

Yani sosyal hayatı mümkün kılan güven, aslında sosyal canlıların hayat tecrübeleri ile geliştirdikleri ve hayatta kalma güdüsü karşısında son derece de kırılgan olan bir reaksiyon.

Gelin kabilemize geri dönelim…

Aradan geçen 50.000 yılda bu kabilelerin etki alanları sürekli olarak büyüdü. Keşifler ve kolonizasyon çağı bu büyümenin zıplama taşı oldu; sanayileşme 50.000 yılda kat edilen kültürel ve ticari genişleme kadarını sonraki 50 yıla sığdırdı. Bilim, iletişim ve ticaretin etkisiyle sınırlar ortadan kalktı ve dünya tekrar bir köy, üzerindeki 7 milyarı aşkın birey de insan kabilesinin birer üyesi haline geldi.

Dünya kaynaklarının sınırsız olduğu ancak bu kaynakları etkin kullanmayı mümkün kılacak teknolojilerin yokluğu yüzünden çetin bir hayatta kalma mücadelesi verdiğimiz günler geride kaldı. Bugün, teknolojinin neredeyse sınırsız olduğu ama dünya kaynaklarının yetersizliği sebebiyle yaşadığımız bir hayatta kalma mücadelesi içine girdik.

İronik ama, 100 kişi başladığımız 50.000 yıllık bir yolculuğun sonunda, başladığımız noktaya 7 milyar kişi olarak geri döndük.

Bir hayatta kalma mücadelesi içinde olduğumuz bilinciyle yaşayan paydaşları, şirketlerden bu kabilenin yararına bir gayret içinde olmalarını bekler hale geldiler. Bu gayreti gösterdiğine inanılmayan, kamuoyu güvenini yitirmiş şirketlerse kısa süre içinde kendilerini dışlanmış bulacaklar.

Küçülen dünyanın büyüyen şirketleri, hammaddeye ulaşım, operasyon giderleri ve teknoloji bakımından birbirlerine o kadar yakınlar ki, rakip firmalar birbirlerinin eşiti haline geldiler.

Eskiden ürün kalitesiyle öne çıkma gayretinde olan şirketlerden bu gerçeği kavramış olanlar reklamlarında, ürün markalarının yanında ilke ve değerlerinin ifadesi olan şirket isimlerine de yer vermeye başladılar.

Görünen o ki, insanlık kabilesinin üyesi olarak kalabilecek şirketler, rakipler arasındaki eşitliği bozacak olan sermayenin, daha beyaz yıkayan deterjanın formülünde veya daha iyi ısıtan radyatör peteği tasarımında değil kimliklerinin ifadesi olan kurumsal değerleri, etik ilkeleri, sürdürülebilirlik politikaları ve kurumsal sorumluluklarının ifadesinde saklı olduğunu anlayanlar olacak.