Yolsuzluk, tüm toplumlarda sosyal ve ekonomik gelişmeyi baltalayabilecek ciddi bir suçtur. Aşağıdaki yazılarda dünyada ve ülkemizde yaşanan yolsuzluklar ile ilgili okumanız için tarihsel bazı örnekler verdik. ‘’Deprem Öldürmez Yolsuzluk Öldürür’’ adlı yazıyı okumak için aşağıdaki sayfamızı ziyaret edebilirsiniz. Önceki gün paylaştığımız ”Yolsuzluklar Tarihinde Kısa Bir Gezinti: Puslu İşler Atlası” adlı yazıya aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz.
“Dünya çapında yürütülen bütün çalışmalar ve sonuçları, makro ve mikro düzeyde etik değerlerin yalnızlaştırılmasına neden olan süreçler konusunda biraz daha ayrıntılı düşünmemiz ve söz konusu yalnızlaştırılmayı olabildiğince engellememiz gerektiğine işaret ediyor. Dolayısıyla etik değerleri bir sistem dahilinde siyasi, ekonomik ve toplumsal bileşenleriyle destekler ve yalnızlaştırmazsak, gelecek nesillere daha yaşanılır bir dünya bırakma şansımız oldukça yüksek”
“Yolsuzluk söz konusuysa uzlaşma olamaz, onunla savaşmak gerekir”
A. K. Antony
Puslu işlerin tarihi Sümerlere kadar uzanıyor. Şimdilik sonu da görünmüyor. Ancak tek güvenebileceğimiz yine de içsel ve dışsal denetim. Güç ve yetki ne kadar çok insana pay edilirse, o kadar az yolsuzluk ve hile ile karşılaşacağımız açık. Kıssadan hisse: Yetkileri mümkün olduğunca çok insanla paylaşın ve kapıları ardına kadar açın. Bırakın güneş içeri girsin…
”Kurumsal Etik ve Uyum Haftası” bu yıl 4-10 Kasım tarihleri arasında kutlanıyor.
Tüm dünyada kutlanmakta olan bu özel hafta, kuruluşunuzda etik ve uyumun önemini vurgulamak için harika bir fırsat sunuyor.
Tüm kurumlarda çalışanların uyum ve etik standartlarını bilmeleri ve gerekliliğini anlamaları, konu hakkında daha fazla düşünmelerini sağlamak, ancak bazı somut adımların atılmasıyla mümkündür.
Bu adımlar konusunda farkındalık yaratabilmek amacıyla “Kurumsal Uyum ve Etik Haftası” boyunca sizlere her gün bir soru yönlendirdik.
Otomotiv sektörünün devlerinden Nissan’ın Yönetim Kurulu Başkanı Carlos Ghosn’un yolsuzluk iddiaları ile ilgili yürütülen bir soruşturma kapsamında tutuklanması gündeme bomba gibi düştü.
Renault ve Nissan’ın efsanevi ismi Carlos Ghosn’un gelirini düşük beyân etmek ve şirket varlıklarını kötüye kullanmayı da içeren “önemli” suistimal eylemleri sebebiyle tutuklandığı bildirildi.
Nissan’ın hisseleri de durumdan etkilenirken, Tokyo Borsası’nda işlem gören şirket geçen hafta kapanışta yüzde 6 değer kaybetti. Ghosn Nissan’da Yönetim Kurulu Başkanı olmasının yanı sıra Mitsubishi ve Renault firmalarının da Yönetim Kurulu Başkanlığı ve CEO görevlerini yürütüyordu.
Nissan şirketinin CEO’su Hiroto Saikawa ise yaptığı açıklamada Ghosn’un suistimal iddiaları için 2005’e kadar denetim yapılacağını belirtti. 1999’da Nissan’a katılan Carlos Ghosn sadece geçen yıl şirketten 13,3 milyon sterlin kazanmıştı. Hiroto Saikawa, görevi kötüye kullanmanın “uzun bir süre devam ettiğini” söyledi. Birkaç ay boyunca gizli bir soruşturma yürütülmekte olduğunu söyleyen Saikawa, skandalın ortaya çıkmasına bir ihbarcının yol açtığını söyledi. Bunun yanı sıra Saikawa suistimalin “uzun bir süredir” devam ettiğini ve bir iç soruşturmanın da açıldığını ifade etti.
Umutsuzluk, kızgınlık ve öfke hissettiğini söyleyen Saikawa, Nissan’ın artık “durumu istikrara kavuşturmaya ve günlük operasyonları normalleştirmeye” çalışacağını belirtti.
Ghosn adına Nissan’ın dünyanın çeşitli yerlerinde evler satın aldığı ve bu evlerin kaydının bulunmadığı ortaya çıkması ile skandalın daha da derinleşeceği düşünülüyor.
Saikawa uygun bir denetim ve izlemeyi zorlaştıracak kadar Ghosn’a yetki ve güç verildiğini itiraf ederken problemin özellikle yönetişimde olduğunu belirtti. Saikawa’ya göre geçmişe bakıldığında Ghosn hem Renault hem de Nissan’ın CEO’su olduktan sonra gerçekler yönetim organları tarafından tartışılmıyordu. Yapılan yorumlara göre Ghosn süper yetkili olarak şirketlerde her türlü güce sahipti, bu da gücün yozlaşmasına sebep olmuştu.
Japon medyasında çıkan ama doğrulanamayan haberlere göre; 2011 yılından beri 34 milyon sterlin gibi meblağın suistimale konu olduğu düşünülüyor. Carlos Ghosn’un geçen sene Nissan’dan kazandığı toplam para (kısmen Mitsubishi ve Renault tarafından) 13,3 milyon sterlin. Bu rakamlar insanoğlunun doymak bilmez hırsının ve açlığının çoğu zaman sınırsız olduğu açısından hepimize bir örnek olabilir.
1954 doğumlu ve Lübnan asıllı bir Brezilyalı olan Carlos Ghosn ayrıca Fransa vatandaşı. Ghosn skandaldan önce Renault-Nissan-Mitsubishi Alliance’ın Yönetim Kurulu Başkanlığı ve CEO’luk görevini üstleniyordu. Fransa’da zor günler geçiren Renault’u tekrar ayağa kaldırmak için yaptığı önlemlerden dolayı Le Cost Killer (Maliyet Katili) olarak bilinen Ghosn, otomobil endüstrisinin en agresif küçülme operasyonlarından birinin düzenlenmesi ve Nissan’ın 1999’daki iflasından kurtarılmasına öncülük etmesinden dolayı “Bay Fix It” takma adını almıştı.
Ghosn’un kahramanlığı Japonya’da öyle bir hal almıştı ki kendisi için bir çizgi roman serisi bile yapılmıştı. Hatta yapılan bir ankette Japonların ülkelerini yönetmesinden memnun olacakları yabancılar listesine yedinci sıradan girmişti. Bu listede ABD Başkanı Obama dokuzuncu sırada yer almıştı. Ghosn’un ismi Lübnan’da cumhurbaşkanlığı için bile geçmişti.
İddia makamına göre Carlos Ghosn ve üst düzey yönetici Greg Kelly’nin 2010 yılından beri, Ghosn’un tazminatını yükseltmek için komplo kurdular. Ghosn kendisini 10 yıla kadar hapis cezasına çarptıracak sahte beyanlar vermekle suçlanıyor. 2010’dan itibaren, Japon firmalarının 100 milyon yen’den (890 bin dolar) fazla kazanan yöneticilerin maaşlarını açıklamaları gerekiyor.
Japon savcıları, soruşturmalarının bir parçası olarak, Tokyo yakınlarındaki Nissan’ın Yokohama merkez binasına baskın düzenlediler. BBC Tokyo muhabiri Rupert Wingfield-Hayes, Ghosn aleyhindeki suçlamaların, Haziran ayında Japonya’da kurumsal yönetişimin iyileştirilmesi ve suistimallerin ortaya çıkarılması amacıyla yürürlüğe giren yeni bir yasa nedeniyle ortaya çıktığını söyledi.
Japon hukuku uyarınca, Ghosn 23 gün boyunca gözaltında tutulabiliyor.
Yazı: Ali Cem Gülmen, TEİD Araştırma ve Yayın Koordinatörü
Makalelerdeki görüş ve yorumlar yazar veya yazarlara ait olup , Etik ve İtibar Derneği’nin konu ile ilgili düşüncelerini yansıtmamaktadır.
ACFE’nin 2018 Küresel Suistimal Çalışmasına göre suistimal zararları akıl almaz derecede yüksek. Suistimal İnceleme Uzmanlarından elde edilen bu veri, problemin ne kadar büyük olduğu gösteriyor.
Suistimalin maliyetinin ölçülebilmesi son derece önemli bir çaba. Böyle bir tahminin yapılabilmesi için gerekli olan unsurların çoğu tam olarak bilinemiyor. Bu nedenle de bu tahmini yapmak oldukça zor ve karmaşık. Raporlanmayan veya tespit edilmeyen suistimalin maliyetini kimse bilemez. Hatta tespit edilen ve incelenen suistimallerin dahi tüm maliyeti tam olarak hesaplanamayabilir. Bu sınırlamalar, suistimal maliyetinin hesaplanması için yapılan her çalışmada eksik yönler olabileceği ve hesaplamanın yaklaşık bir tahmin olacağı anlamına geliyor.
Suistimalin toplam zararının tahmin edilmesine ilişkin bahsi geçen tüm sınırlamalara rağmen, böylesine bir tahminin yapılmasının suistimal ile mücadelede önemli bir yeri olduğu aşikâr. Bu bağlamda, ACFE’nin 2018 Küresel Suistimal Çalışmasına katılan Suistimal İnceleme Uzmanlarına, mesleki tecrübeleri ışığında tipik bir kuruluşun suistimal nedeni ile yıllık gelir kaybının yüzde kaç olduğuna inandıkları soruldu. Uzmanlar tarafından verilen oran, kuruluşların yıllık gelirlerinin %5’ini suistimaller nedeniyle kaybettiklerini gösterdi. %5 oranı, çalışmaya katılan uzmanların kanaatine göre genel bir tahmini gösterse de, bu oran 2,000’den fazla uzmanın yapmış olduğu binlerce suistimal vakasından ortaya çıkan kolektif bir gözlemi yansıtmaktadır.
Bu tahmini bir perspektife oturtmak amacıyla söz konusu oranı 79.6 trilyon dolar tutarındaki 2017 yılı dünya gayrisafi hasılasına uyarladığımızda, suistimale bağlı olarak yaklaşık 4 trilyon dolar yıllık tahmini bir küresel kayıp ortaya çıkıyor. Bu tutarın sadece bir tahmin olduğunu ve yukarıda belirtilen sınırlamalardan dolayı suistimalin gerçek küresel maliyetini hesaplamanın mümkün olmadığını vurgulamak gerekiyor. Bununla birlikte, suistimalden kaynaklı kaybın akıl almaz derecede yüksek olduğu çok açık ve uzmanların sunduğu tahminler, problemin ne kadar büyük olduğuna dair bir fikir veriyor. Yukarıdaki kaybın içinde bir kurum için hayati öneme sahip ve ölçülmesi oldukça zor olan itibar kaybının etkisinin olmadığını hatırlatmam gerekiyor.
Suistimallerin dünya geneli için hesaplanan toplam kaybını Türkiye için resmetmeye ne dersiniz? Türkiye’nin 2017 gayrisafi milli hasılası yaklaşık 860 milyar dolar. Bahsi geçen %5 oran bu hasılaya uyarlandığında, Türkiye için suistimal kaybının yıllık yaklaşık 43 milyar dolar olduğu söylenebilir. Bu rakama bir de farklı açıdan bakalım. Türkiye nüfusunun yaklaşık 80 milyon olduğu düşünülürse, her bir Türk vatandaşı suistimal kayıpları için cebinden yılda yaklaşık 540 dolar (3,000 TRY) ödüyor. Bu noktada Türkiye’de hizmet veren bir Suistimal İnceleme Uzmanı olarak, gerçek zarar algımın bu tahmini zararın çok üstünde olduğunu vurgulamak isterim.
Tüm bunlara rağmen ümitsizliğe kapılmamak gerekiyor, zira suistimalden kaynaklanan kaybı sıfırlamak mümkün olmamakla birlikte, kaybı asgari seviyeye indirmek mümkün. Yapılan araştırma, etkin bir iç kontrol sistemi olan şirketlerde kaybın önemli oranda düştüğünü ortaya koyuyor.
Bir an çalıştığınız kurumda para kazanmanın ne kadar zor olduğunu düşünün. Artan rekabet ve yaşanan ekonomik zorluklar sonucunda para artık aslanın ağzında. Böylesine bir ortamda kurum gelirinizin %5’ini suistimal nedeniyle çöpe atmak size ve kurumunuz gibi dürüst çalışanlara ne hissettiriyor?
Nitelik ve nicelik yönünden bu denli maliyeti yüksek olan sinsi bir düşman ile mücadele etmeyecek kadar zengin misiniz?
Yazı: Fikret Sebilcioğlu, CFE, CPA, TRACE Anti-Bribery Specialist
Cerebra Muhasebe ve Danışmanlık Ortağı
Etik ve İtibar Derneği Yönetim Kurulu Üyesi
[1] Bu yazı dizisi TEİD Yönetim Kurulu Üyesi Fikret Sebilcioğlu tarafından 2018 Uluslararası Suistimal Farkındalık Haftası kapsamında kaleme alınmıştır.
Makalelerdeki görüş ve yorumlar yazar veya yazarlara ait olup, Etik ve İtibar Derneği’nin konu ile ilgili düşüncelerini yansıtmamaktadır.
